NESLİHAN MEMİŞ / NÖBETÇİ GAZETE
Ankara’daki Genel Merkezi, İstanbul, İzmir, Bursa, Antalya, Eskişehir ve Samsun şubeleri ve 29 ildeki temsilcilikleri, 15 bin 199 üyesi ve 50 yıla yaklaşan deneyimi ile Türkiye’de psikoloji alanının en köklü kuruluşu olan TPD meslektaşlarının çözüm bekleyen sorunlarının bir çığ gibi büyüdüğünü ve artık herkesin psikolojik sağlığı, esenliği için risk yaratır duruma geldiğini belirtiyor.
TPD Genel Merkezi adına konuşan Türk Psikologlar Derneği Başkanı Başkanı Prof. Gökhan Malkoç, Türkiye'de psikologların önünde mesleklerini tam anlamıyla yerine getirme ve toplumun ihtiyaçlarına yanıt verme noktasında ciddi engeller olduğunu ifade etti.
DEVLET PSİKOLOGLARA OLAN İHTİYACI ARTIK GÖRMELİ
Türkiye’de hali hazırda 150 bine yakın psikolog bulunduğunu ve sayısı katlanarak artan bu donanımlı psikologların büyük bir kısmının işsiz kaldığını veya asgari ücret düzeyinde maaşlara çalıştığını belirten Malkoç, “Ülkemiz bir afetten diğerine, bir toplumsal krizden diğerine yaralarını saramadan koşarken psikologlara büyük görevler düşüyor. Bu desteği gönüllü olarak vermeye çalışıyoruz” diyor, son olarak 6 Şubat Depremi’nde kendi buldukları kaynaklarla 1,5 yılı aşkın süre ile 1000’e yakın psikoloğu deprem bölgesinde seferber ettiklerini ve 26.168’den fazla deprem mağduruna psiko-sosyal destek verdiklerini hatırlatıyor ve ekliyor: “Bu gönüllü desteğin doğal sınırları var. Devlet psikologlara olan bu ihtiyacı artık görmeli ve kadro atamalarında psikologlara akıl dışı kontenjanlar vermekten vazgeçmeli. Sağlık Bakanlığı tarafından son açıklanan 15 binden fazla kadro içinde sadece 30 psikolog kadrosu var. Bu en hafif tabirle ciddiyetsizliktir" diye konuştu.
TPD Dünya Sağlık Örgütü’nün 2016 verilerine göre her 100 bin kişiye Arjantin’de 222 psikolog düştüğüne, Türkiye’de ise -net veriler olmamakla birlikte- 100 bin kişiye 10-30 arası düzeyde psikolog düştüğüne dikkat çeken Başkan Malkoç, toplumsal şiddetten madde bağımlılığına, polis intiharlarından genç intiharlarına, çocuk istismarından kadın cinayetlerine, depremlerden yangınlara her alanda psikolog ihtiyacı yakıcı hale gelmişken Sağlık, Aile ve Sosyal Hizmetler, Adalet, Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlıklarına ve Emniyet Teşkilatına yapılacak psikolog atama sayılarının acilen ve önemli ölçüde artırılması gerektiğini söylüyor.
YASAL BOŞLUKLAR HASTA HAKLARI AÇISINDAN CİDDİ RİSK
Malkoç'un dile getirdiği en önemli sorunlardan biri de psikolojik sağlık alanının yasal tanımdan ve korumadan yoksun olması olurken, Avrupa ülkelerinden Asya'ya, ABD'den Ortadoğu'ya kadar dünyanın hemen her ülkesinde Ruh Sağlığı Yasaları ve Psikolog Meslek Yasalarının var olduğuna dikkat çekiyor. Türkiye’de ise psikologların, 40 yılı aşkın süredir mesleklerini, görev alanlarını ve etik sınırları tanımlayan bir meslek yasası için mücadele ettiklerini hatırlatıyor.
Prof. Malkoç “Ülkemizde kapsayıcı, bilimsel bir yasanın yokluğu, psikolojik hizmetleri hukuksal açıdan sorunlu bir noktaya itmekte. Psikologlar için büyük hak kayıpları ortaya çıkmakta. Var olan yasal boşluklar hasta hakları açısından ciddi riskleri beraberinde getirmekte. TPD olarak acil ve öncelikli talebimiz, psikolojinin evrensel etik standartlarına uygun bir meslek yasasının bir an önce hazırlanması ve yürürlüğe girmesidir” diyor.
TPD’nin yaptığı açıklamaya göre, Sağlık Bakanlığı’nın yakın zamanda yayınladığı, sağlık alanında çalışan çeşitli meslek mensuplarının “serbest çalışma koşulları”nı düzenleyen Yönetmelik psikolojik hizmetlerin güvencesini ve denetimini sağlamaya yönelik bir adım oldu ancak meslek yasasının yokluğunda var olan sorunlara yama olmaktan öteye gidemedi.
Malkoç, yönetmeliğin öncelikle klinik psikologları kapsadığını, diplomada "Klinik Psikoloji" ifadesi yer almasa da eşdeğer içerikte yüksek lisans yapmış uzmanların, kamuda veya özel kurumlarda uzun yıllardır sağlık hizmeti sunmuş deneyimli psikologların ve travma psikolojisi, bağımlılık psikolojisi gibi sağlık temelli yüksek lisans programlarından mezun uzman psikologların, yani birçok yetkin meslek mensubunun serbest çalışma hakkına erişiminin engellendiğini de aktardı.
Ayrıca Yönetmelik, 4 yıllık lisans eğitimi almış psikologların yalnızca klinik psikolog yanında çalışabileceğini öngörürken TPD, aynı statüdeki psikologların kamu kurumlarında klinik psikolog olmadan da sağlık hizmeti sunabildiğine dikkat çekiyor.
Lisans mezunu psikologların yetki alanları belirlenerek kendi donanımları çerçevesinde serbest çalışma hakkına kavuşması gerektiğini söyleyen Malkoç, Yönetmelikle birlikte bu kısıtlamanın getirilmesinin insanların psikolojik desteğe ulaşmasını engelleyecek bir çelişki olduğunu ifade ediyor.
Yeni Yönetmeliğin 1928 yılından kalma Tababet Kanunu’ndan bu yana süregelen bir soruna çözüm getirmediğini belirten Başkan Malkoç, "Bu sorun da klinik psikologların tanılı hastalarla yalnızca hekim ünvanına sahip biri, yani bir psikiyatr tarafından konulan tanı ve tedavi planı doğrultusunda çalışmalarını öngören yasa maddesi" ifadelerini kullandı.
Prof. Malkoç bu sınırlamayı değerlendirirken “Bu yaklaşım çağın çok gerisinde kaldı. Klinik psikologlar, eğitimleri ve etik yükümlülükleri gereği kendi mesleki değerlendirmeleriyle terapi planlaması yapma yetkinliğine sahipler, dünyadaki çağdaş uygulamalar da bu yöndedir. Bu sınırlama, hizmet verimliliğini ve hastanın hizmete erişimini olumsuz etkiliyor. Ancak klinik psikologların hekim reçetesine bağlı kalmaksızın terapi planlaması yapabileceğini bir türlü yetkililere anlatamıyoruz” diyor.
NİTELİKLİ PSİKOLOJİ EĞİTİMİ "NEREDEYSE" İMKANSIZ
Türk üniversitelerinde 166 Psikoloji bölümü bulunduğunu, bu bölümlerin her yıl yaklaşık 13 bin yeni mezun verdiğini ancak hızla artan psikoloji bölümleri ve kontenjanların nitelikli psikoloji eğitimini imkansızlaştırdığını söyleyen Malkoç, yurtdışında 3-4 öğretim üyesi psikolojinin herhangi bir anabilim dalı için bile yeterli bulunmazken, ülkemizde 3-4 hocayla çok sayıda anabilim dalına sahip psikoloji bölümleri açıldığına dikkat çekiyor.
Klinik alanda uzmanlaşmak isteyen psikologlar için devlet üniversitelerindeki klinik psikoloji yüksek lisans programlarının sınırlı kontenjanlarla açıldığını çünkü devlet üniversitelerinde akademik kadro sayılarının çok yetersiz olduğunu berlirten Malkoç, kâr odaklı sistemin, psikoloji lisans mezunlarını, özel üniversitelerde astronomik ücretlere ulaşan lisansüstü programlara mahkûm ettiğini vurguladı.
Prof. Malkoç “Lisans ve Lisansüstü Eğitimlerde nitelik sorunları ve bu eğitimlere erişim engelleri sadece öğrencilerimizin değil, tüm psikoloji camiasının ve dolayısıyla bir halk sağlığı sorunudur. Ancak YÖK psikoloji camiasının sesine kulaklarını tıkamış, onlarca yıldır psikologların haklarını ve halk sağlığını korumak yerine sistemin çıkarlarını koruyan bir tutum sergilemiştir."
PSİKOLOJİK SAĞLIK ALANINA YATIRIMIN KARŞILIĞI SAĞLIKLI VE ÜRETKEN TOPLUMDUR
Türk Psikologlar Derneği'nin toplumun nitelikli psikolojik hizmetlere kolayca ulaşabilmesi için yıllardır bilimsel zeminde dayanışma ile mücadele ettiğini de ekleyen Malkoç, derneğin Bakanlıklar ve YÖK gibi kurumlar nezdinde girişimlerini sürdürdüğünü ifade ediyor.
10 Mayıs Psikologlar Günü vesilesiyle, bu mücadelenin sadece psikologlar için verilmediğini, tüm toplumun esenliğini hedeflediğini, psikolojik sağlık alanına yapılan her yatırımın karşılığının sağlıklı ve üretken bir toplum olduğunu bir kez daha hatırlatan Başkan Malkoç, her düzeyde yetkilileri mesleğin temel sorunlarına kalıcı çözümler üretmeye, psikologlara yasal statü getirmeye, özlük haklarını tanımaya ve toplumun psikolojik sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştırmaya davet ediyor.
PEKİ PSİKOLOGLAR NE İSTİYOR?
Türk Psikologlar Derneği, yetkililerden bekledikleri talepleri şu şekilde sıraladı:
1. Psikologlar Meslek Yasası çıkarılmalı, psikologların Meslek Odası olarak örgütlenerek öz denetimlerini yapmalarının yolu açılmalı
2. Diplomasında "Klinik Psikoloji" yazmasa da eşdeğer eğitimi olan uzmanlara serbest çalışma hakkı tanınmalı
3. Deneyimli psikologlar için istisnai ruhsatlandırma süreçleri ve uygulamalı eğitim almış psikologlar için yetkinlik belgelendirme mekanizması kurulmalı
4. Klinik psikologlar hekim reçetesine bağlı kalmaksızın terapi planlaması yapabilmeli
5. 4 yıllık lisans diploması olan psikologların yetkinlikleri tanınmalı, Serbest Çalışma Yönetmeliğinde bağımsız olarak çalışabilecekleri alanlar tanımlanmalı
6. Gelişim psikolojisinden bağımlılık psikolojisine, nöropsikolojiden çevre psikolojisine, adli psikolojiden spor psikolojisine kadar psikolojinin sayısız alt dalı uzmanlık alanları olarak tanınmalı, Psikolog Meslek Yasası ile sadece psikologlara özel yasal bir çerçeve oluşturulmalı ve ilgili Bakanlıklar bünyesinde farklı uzmanlık alanlarına görev tanımlanmalı
7. Serbest Çalışma Yönetmeliğinde belirlenen ruhsat başvuru süreleri gerçekçi şekilde yeniden düzenlenmeli; çalışma mekanları için belirlenen standartlar psikolojik hizmetlere uygun hale getirilmeli
8. Üniversitelerde psikoloji lisans programlarının kontenjanları azaltılmalı, psikoloji programlarına girişte başarı barajı getirilmeli, yüksek lisans programlarının sayısı artırılmalı, tezsiz yüksek lisans programları yaygınlaştırılmalı
9. Psikoloji bölümleri öğrenim kadrolarının nitelik ve niceliği açısından yeniden değerlendirilmeli, akreditasyon süreçlerini tamamlamaları takip edilmeli
Yorumlar
Kalan Karakter: