Srebrenitsa soykırımı nedir? Ne zaman oldu?

GÖZDE KÜRKÇÜOĞULLARI / NÖBETÇİ GAZETE

Birleşmiş Milletler tarafından soykırım olarak kabul edilen Srebrenitsa katliamının üzerinden 30 yıl geçti. Kan dolu soykırım, sadece kurban yakınlarının değil, bütün Boşnak milletininde en derin yarası olarak kabul ediliyor. Her yıl kurbanlar üzüntüyle anılıyor, adalet ve barış çağrıları yineleniyor. Peki, Srebrenitsa soykırımı nedir? Ne zaman oldu? Kim tarafından ve neden gerçekleştirildi?

SREBRENİTSA SOYKIRIMI NEDİR?

En büyük insanlık trajelerinden birisi diyebileceğimiz bu vahşet en az 8 bin 372 Bosnalı'nın Bosna-Hersek'in Srebrenitsa kentinde öldürülmesine verilen addır. Hala ya cesetleri kayıp ya da kimlikleri tespit edilememiş halde olan yaklaşık bin kişi bulunmakta.

OLAY NE ZAMAN GERÇEKLEŞTİ?

Kan gölünü andıran Srebrenitsa katliamı tam 30 yıl önce tarihler 11 Temmuz 1995'i gösterirken başladı. Soykırım Bosna Savaşı (1992-1995) sırasında düzenlerek 11-22 Temmuz 1995 tarihleri arasında toplam 11 gün boyunca devam etti ve 8 binden fazla Boşnak sistematik bir şekilde katledildi.

SEBEBİ NEDİR?

Yugoslavya, 1986-1992 yılları arasında yaşanan iç savaşlar sonrası parçalanmasının ardından 1992’de Aliya İzzetbegoviç önderliğinde yapılan referandumla Bosna-Hersek bağımsızlığını ilan etti. ABD, Batılı ülkeler ve Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen bu bağımsızlık kararı sonrasında Bosna'da üç toplum çatışma halindeydi: Sırbistan tarafından desteklenen Sırplar, Boşnaklar ve Hırvatlar. Sırplar, bölgedeki Boşnak ve Hırvatları uzaklaştırmak için hızla harekete geçti ve kısa sürede Boşnak şehirlerinin büyük bir kısmı işgal edildi. Sırpların Srebrenitsa’ya yaklaştığını gören halk, Hollandalı Birleşmiş Milletler askerlerinden kendilerini savunmalarını istedi fakat bu istekleri reddedildi. Srebrenitsa, 1993 yılında BM tarafından güvenli bölge ilan edildikten sonra silahlarını teslim etmiş olan halk, en azından bu silahların geri iade edilmesini istedi ama bu da kabul edilmediği için tamamen savunmasız kaldılar.

BU İŞİN BAŞINDA KİM VAR?

Savaş suçlusu Ratko Mladic komutasındaki Sırp birlikleri, 11 Temmuz 1995 günü Srebrenitsa'yı ele geçirdi. Bölgede barınan sivilleri koruyamayan Birleşmiş Milletler bünyesinde görev yapan Hollandalı askerler, kendilerine sığınan sivilleri Sırp güçlerine teslim etti. Sırp birlikleri çocuk, yaşlı, kadın, erkek  fark etmeksizin önlerine gelen herkesi öldürdü.

MAHKEMEDE NE CEZA ALDILAR?

Ratko Mladic savaştan sonra Lahey'deki Birleşmiş Milletler  Mahkemesi'nde yargılanarak aralarında Srebrenitsa soykırımının da bulunduğu birçok savaş suçundan müebbet hapse mahkum edildi. Mahkeme, hayatta kalan tanıkların ve öldürülenlerin yakınlarının dehşet verici ifadelerini dinledi. Bazı erkeklerin diri diri gömüldüğü, bazı yetişkinlerin çocuklarının öldürülmesini izlemek zorunda bırakıldığı anlatıldı. Hatta Srebrenitsa katliamından kurtulan Nedzad Avdic yaptığı bir konuşamada: 'Kimin vücudu sıcaksa kafalarına sıkın' talimatı verildiğini dile getirdi. Verilen cezalar ve şahitlerin söylemlerine rağmen çoğu Bosnalı Sırp ve Sırbistan'daki birçok kişi, 1995 yılında Srebrenitsa'da yaşananların bir suç olduğunu ancak soykırım olmadığını savundu. 

MEZARLAR NASIL BULUNDU?

Katliamda 8 bin 372 kişi öldürüldü. Çok sayıda kadın ve çocuk evlerinden sürgün edildi. Sırp askerleri, katlettikleri Boşnakları cesetleri tanınmaz hale getirerek gizli toplu mezarlara gömdü ama doğanın gücünü hesap etmemişlerdi. Bölgede yetişen Artemis çiçekleri ve onlardan beslenen mavi kelebekler yüzlerce toplu mezarı gün yüzüne çıkardı. 12 bin 469 kemik kalıntısı toplu mezar kazılarından çıkarıldıktan sonra 7 bin 757 kişinin kimliği doğrulandı. Kimliği belirlenen kurbanlardan 6 bin 721'i Potoçari Anıt Mezarlığı`na defnedildi. Hala 797 kemik kalıntısına ulaşmak için çalışmalar devam ediyor.