Küreselleşmenin etkisiyle iş hayatındaki rekabet gitgide arttı. Bu rekabet belli sorunları beraberinde getirdi. Kişilerin iş ilişkileri zorlaştı ve üstlerindeki baskı negatif yönde arttı. İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarında çalışanların fiziksel ve biyolojik riskleri yeterli ölçüde somut zemine oturmasına rağmen psikolojik risklerin tanımlanması ve önüne geçilmesi konusunda yeterli adımların atıldığını söylemek zor.
Mobbing Nedir?
Bir veya birden fazla kişi tarafından, başka bir kişiye yöneltilen ve o kişiyi çaresiz ve savunmasız bir duruma getiren, süregelen faaliyetlerle kişinin çaresiz durumdan çıkmasını da engelleyen düşmanca davranışları içeren bir kavramdır. Bu davranışlar belli bir sıklıkta ve uzun bir zaman periyodunda yapılıyor olmalıdır. Yani tek bir davranış mobbing olmayacaktır. Yapılan hareketlerin mobbing olarak değerlendirilmesi için sürekli ve sistematik olması gerekmektedir.
Mobbing için çalışanı yıldırma, yıpratma, huzursuz etme ve aşağılama gibi davranışları içeren bir süreç diyebiliriz. Bu davranışlar zaman zaman küfür, hakaret hatta sözlü cinsel taciz gibi yüksek dozda olabilir. Yapılan çalışmalar mobbing uygulayan kişilerin genellikle antipatik, narsist, sadist, ön yargılı ve kötü kişilikli olduğunu ortaya koymaktadır. Uygulanan mobbingle birlikte çalışan kendini değersiz hissedecek, motivasyonu düşecek, bunun sonucunda da kaygı ve stresleri artacaktır. Mobbing uygulanabilecek en ilkel, en barbar ve en ucuz psikolojik saldırı biçimidir.
MOBBİNG KURNAZLIĞI
İşverenler kıdem tazminatı vermek istemediği durumlarda mobbing uygulayarak çalışanın istifa etmesini amaçlamaktadır. Bunu bazen bizzat kendisi yapabileceği gibi bazen de müdürler, amirler hatta mobbing uygulanan çalışanla aynı pozisyonda çalışan kişiler aracılığıyla bile yapabilir. Mobbing davranışlarına birkaç örnek vermek gerekirse;
-Anlamsızca çıkan tartışmalar, çok daha fazla olmaya başlar ve tartışma esnasında kişiye hakaretler edilir.
- İş ile ilgili gelişme ve haberlerden yoksun bırakılır. Kişiye, yetenek ve becerilerinin çok altında veya uzmanlık alanına girmeyen işler verilir. Aşırı iş yükleyerek makul olmayan sürelerde işin bitirilmesi talep edilir.
- Kişi sürekli eleştirilir. Yaptığı işler küçümsenir. Kişiyle yaptığı iş konusunda özellikle meslektaşlarının arasında dalga geçilir.
- Giyimiyle ya da fiziksel özellikleriyle alay edilir.
- Özel günlerde yapılacak olan kutlamalara çağrılmaz.
- Kişi hakkında dedikodu ve yanlış bilgiler yayılarak iş arkadaşları kışkırtılır.
Görüleceği üzere bu liste uzar gider. Hepsinde temel amaç çalışanı yıldırmaktadır. Artık kendisini değersiz ve psikolojik olarak yıpranmış hisseden kişi, istifa ederek mobbinge boyun eğebilmektedir.
MOBBİNGE UĞRUYORUM, NE YAPABİLİRİM?
Mobbingin ispatı konusunda, Yargıtay İçtihatları ile istisnai kurallar getirilmiştir. Buna göre, çalışanın kesin deliller sunması gerekmez. Mobbing uygulandığına dair belirli emareleri ileri sürmesi yeterlidir. Bu durumda ispat yükü yer değiştirecektir. İşveren mobbing yapılmadığını ispatlamak durumunda kalacaktır.
Mobbing nedeniyle açılacak tazminat davalarının iş ilişkisiyle ilgili olması durumunda görevli mahkeme iş mahkemeleridir. İş mahkemesi bulunmayan yerlerde mağdur, asliye hukuk mahkemelerine de başvurabilir. Mobbing mağduru işçi sağlığı ve güvenliği kurumuna başvurarak durumunun tespitini isteme ve gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmama hakkına sahip olmaktadır.
Çalışan açacağı mobbing davasıyla kıdem tazminatı ve manevi tazminat talep edebilir. Mobbingin varlığı feshi haklı kılmaktadır. Yani çalışan kıdem tazminatını hak ederek işyerinden ayrılabilir.
MOBBİNG BİR SUÇTUR!
Türk Ceza Kanunu’nda mobbing suçu adıyla bir bölüm bulunmamaktadır. Ancak mobbing eylemi TCK ‘da bulunan suç kalıplarına girebilir.
Kasten Yaralama Suçu (TCK m. 86-87): Mobbing eylemleri sırasında mağdura uygulanacak fiziksel eylemler kasten yaralama suçunu oluşturacaktır.
Eziyet Suçu(TCK m.96): Eziyet olarak, bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan ve bedensel veya ruhsal yönden acı çekmesine, aşağılanmasına yol açacak davranışlarda bulunulmasıdır. Ancak, bu fiiller, ani olarak değil, sistematik bir şekilde ve belli bir süreç içinde işlenmektedirler. Gerçekleştiren kişi hakkında iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Suçun kadına karşı işlenmesi hâlinde cezanın alt sınırı iki yıl altı aydan az olamaz.
Cinsel Saldırı ve Cinsel Taciz Suçu (TCK m.102-TCK m. 105): Mobbing mağdurunun vücut dokunulmazlığını zedeleyen her türlü davranış cinsel saldırı suçunu oluşturur. Vücut dokunulmazlığını ihlal etmeyen ve mağdurun cinselliğine yönelik davranışlar cinsel taciz suçunu oluşturur.
Türk Ceza Kanunu’nun 105. Maddesi uyarınca “Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunur. Bu fiiller; hiyerarşi, hizmet veya eğitim/öğretim ilişkisinden kaynaklanan nüfuzu kötüye kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde, yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu fiil nedeniyle mağdur; işi bırakmak, okuldan veya ailesinden ayrılmak zorunda kalmış ise verilecek ceza bir yıldan az olamaz.”
Hakaret Suçu (TCK m. 125): Mobbing eylemlerinde en çok karşılaşılan suç tipidir. Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
Unutmayın ki hiçbir sermaye, emekten üstün değildir…
Haftaya aynı günde, Nöbetçi Gazete’de,
Yine özel bir konuyla görüşmek üzere…