Ona hala "milli" denilebilir mi?

Milli Piyango her çekilişinde milyonlarca insanın kısa süreliğine de olsa hayal dünyasında yaşamasını sağlardı.

En büyük ikramiyeyi verdiği yılbaşı çekilişleri öncesinde ve sonrasında günlerce konuşulurdu.

Büyük ikramiye ile sıfırdan milyonerliğe ulaşanlar, milyonerlik ya da milyarderlik sarhoşu olduktan sonra sıfırı tüketme hikâyeleri, ismi açıklanmadığı için aylarca merak edilen talihliler haber olur, bir süre konuşulur, sonra ertesi yıla kadar unutulurdu.

İstatistiksel olarak kazanma ihtimalinin düşük olduğunu bile bile piyango bileti alanlar yine bilirdi ki kurum, toplanan parayı iyi yerlerde kullanacak.

Milli Piyango İdaresi’nin temel göreviydi bu.

Tayyare Piyangosu adıyla kurulduğunda amacı Türk havacılığına katkı sağlamaktı.

1939’da yasayla adı değişip Milli Piyango olurken görev kapsamı da genişlemiş ve 81 yıl boyunca savunma sanayiinden eğitime, spora, okul, yurt yapımına kadar kamuya katkı sağlamıştı.

Bileti alan, o biletle aslında yalnızca umut değil uzak bir şehirde bir çocuğun okumasına olanak tanıyacak okulun bir tuğlasını aldığını da bilirdi.

Fakat 2017’de 320 sayılı KHK’da yapılan değişiklikle 49 yıllığına Türkiye Varlık Fonuna (TVF) devredildi.

Kamu yönetimindeki bir anonim şirket olan Varlık Fonu, 26 ağustos 2016 tarihinde kuruldu.

Bünyesinde kamu bankaları, stratejik enerji şirketleri vs. bulunuyor. (Bu da ayrı bir yazı konusu.)

Özetle Milli Piyango İdaresinin düzenlediği şans oyunları işi Fon’a devredildi ve Fon da tam üç yıl sonra 2019’da bu işi 10 yıllığına Demirören Holding ve Sisal S.p.A ortaklığında kurulan Sisal Şans’a devretti.

Diğer deyişle özelleşti.

Şirket 2020 yılı için 9,3 milyar liralık asgari hasılat ve yılda yüzde 9,5 komisyon oranı ile işi üstlendi.

Aradan üç yıl geçmişti ki İtalyan ortak Sisal’ın hisselerini yılda 7 milyar dolar hasılatı bulunan “online bahis ve kumar şirketi” (T.C. Ticaret Bakanlığının web sayfasında böyle ifade edilmiş) İrlandalı Flutter PLC satın aldı.

Tıpkı ulusal kamu bankaların özelleştirmelerle yabancıların eline geçmesi gibi ilerliyor süreç.

Önce yerli yatırımcı, sonra yabancı ortak ve derken hisselerin tamamının yabancı sermayeye devri…

Bu nedenle ileride Demirören’in bu işten çekilerek tamamen yabancılara bırakması şaşılacak bir sonuç olmaz.

Burada işin devri kadar işleyiş de önemli.

Sisal Şans, topladığı hasılatı Varlık Fonu’a aktarıyor, vergiler kesildikten sonra kalan tutarın yüzde 9,5’i kendisi alıyor.

Yurttaşın piyango biletini alırken ödediği tutarın içinde KDV de var.

Biletine ikramiye isabet ederse istisna tutarını aşan kısım için yüzde 20 oranında Veraset ve İntikal Vergisi ödüyor ki geçmişte ikramiye her türlü vergi, resim ve harçtan muaftı.

Bir de 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile hüküm altına yüzde 10 oranında Şans Oyunları Vergisi var.

Bu verginin muhatabı, mükellefi ise şans oyunu düzenleme yetkisi verilen kurum.

Görüldüğü gibi bu vergiyi Sisal Şans şirketinin ödemesi gerekiyor.

Ne var ki mükellefiyet, özelleştirme sonrası sadece denetleyici konumuna getirilen Milli Piyango İdaresine kalmış durumda.

İdare de Varlık Fonu bünyesinde olduğu için Şans Oyunları Vergisi’ni Sisal Şans değil Fon ödüyor.

Girişim grubunun hasılata ilişkin taahhütlerini yerine getirip getiremediği muamma.

Varlık Fonu ise kuruluş yasası gereği Sayıştay denetimine tabi değil.

Bayi kârları, büyük ikramiyenin dağıtımına yönelik iddialar vs. bunları konuya dâhil etmek bile istemiyorum.

Üstelik icracı değil “denetleyici” konumu nedeniyle Piyango İdaresi geçmişte yaptığı kamu yararına yatırımlarına da ara vermiş durumda.

2022’den beri artık okullar, yurtlar, konukevleri, polisevleri, öğretmenevleri de inşa etmiyor.

Dolayısıyla başlangıç amacının çok ötesine gitmiş durumda bu piyango işleri.

Neresinden baksanız tuhaf!

Yurttaş, aldığı bilete ikramiye çıkmasa bile ödediği tutarın kamuya destek olmayacağını da biliyor.

Büyük ikramiye veriyormuş Milli Piyango.

Hangi “milli”?

Halisane Tayyare Piyangosu anlayışını bir kenara bırakırsak esasen üzerinde durulması gereken, devletin kumar, bahis, şans oyunu oynatmasının etik açıdan değerlendirilmesidir ki o, başka bir tartışma konusu.